Trước khi có mạng xã hội và sự kết nối toàn cầu, ở Việt Nam, người ta chỉ biết Fahasa là hệ thống nhà sách có sức chứa lớn nhất với gần 2.000 đầu sách ở mỗi cửa hàng. Ngày nay, trang web bán hàng trực tuyến Amazon với hơn 200.000 đầu sách đã trở thành địa chỉ tìm kiếm toàn cầu nhờ công nghệ số hóa.
Airbnb, trang web kiếm tỷ USD bằng cách cung cấp thông tin kết nối những người có phòng, nhà, biệt thự trống trên toàn cầu với người đi du lịch cần thuê chỗ ở. Dịch vụ kết nối người dùng và người lái xe một cách nhanh chóng, tiện lợi GrabTaxi vừa ra đời đã trở thành dịch vụ thu hút khách và gây tranh cãi trên toàn cầu.
Với tính năng kết nối không giới hạn, kỹ thuật công nghệ cũng đã được ứng dụng trong lĩnh vực quản trị nhân sự theo hướng mở, giúp tinh giản nhân sự, nhờ đó giảm chi phí, đồng thời phát huy mạnh mẽ hiệu quả của tính minh bạch thông tin.
"Sa thải lãnh đạo"
Mô hình quản trị mở sẽ điều hành DN giống với cách vận hành một mạng xã hội, trong đó, mỗi nhân viên là một người chơi. Tiêu chí vận hành gồm bốn yếu tố: minh bạch thông tin, xác lập mục tiêu chung của toàn công ty, thừa nhận và đối diện với mọi cảm xúc, thậm chí là cảm xúc tiêu cực của đồng nghiệp, và cuối cùng là lắng nghe lời khuyên từ đồng nghiệp.
Mỗi nhân viên tự chọn một số người hướng dẫn trực tuyến trên mạng nội bộ. Khi cần tham vấn các vấn đề có liên quan đến công việc thì trao đổi với những người hướng dẫn. Người hướng dẫn có nhiều nhân viên xin tham vấn là người tạo được sự tin cậy, uy tín và có khả năng được đề đạt vào vị trí lãnh đạo.
Tiêu chí minh bạch tuyệt đối này cấp cho tất cả nhân viên quyền được tiếp cận thông tin không giới hạn. Nhân viên sau đó tự đề ra các mục tiêu công việc, thời gian làm việc và mức lương cũng như được quyền trao đổi không giới hạn về các vấn đề xoay quanh công việc. Mô hình mở vì thế được đánh giá cao nhờ luôn khuyến khích nhân viên chủ động trong công việc. Chủ động trong bất cứ tình huống nào cũng được xem là yếu tố tích cực thúc đẩy sự phát triển.
Phát biểu tại hội thảo "Kinh nghiệm phát triển mô hình quản trị công ty mở trong nền kinh tế tri thức" do Trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và Hỗ trợ doanh nghiệp (BSA) tổ chức, TS. Hà Dương Đức, Giám đốc Công ty Xuất khẩu phần mềm tin học Officience, cho biết: "Sa thải lãnh đạo" là châm ngôn quản trị của ông và toàn thể nhân viên Officience.
Quản trị mở khắc phục những hạn chế đặc trưng của mô hình quản trị DN truyền thống, như loại bỏ cách làm việc thụ động, chờ giao việc, nhân sự nhiều nhưng làm việc thiếu hiệu quả. Quản lý cấp trung độc quyền thông tin và coi việc độc quyền như một công cụ để củng cố quyền lực. Hiện Công ty Officience với 150 nhân viên đã duy trì hình thức quản trị mở này được 5 năm, nhân viên hài lòng hơn, nhân sự công ty nhờ thế cũng ổn định.
Băn khoăn của doanh nghiệp
Nhiều đại diện DN Việt Nam tỏ ra băn khoăn về tính hiệu quả của mô hình quản trị này dựa trên quan niệm về thói quen, tư duy và phong cách làm việc truyền thống. Trong đó, tâm lý hội nhóm, bè phái là vấn đề nhiều DN tỏ ra e ngại nhất. Quản trị mở sẽ buộc nhân viên phải liên tục đưa ra những quyết định, và có nhiều quyết định không dựa vào chuyên môn.
Ví dụ, khi một cá nhân muốn đề xuất mức lương 2.000USD, cần phải nhận được nhiều phiếu ủng hộ. Tuy nhiên, với mô hình quản trị mở này, những lá phiếu đó không chỉ đến từ phòng kế toán, nhân sự mà từ tất cả nhân viên ở các phòng, ban trong công ty. Quyết định này có thể được thông qua do mối quan hệ ngoài công việc, cảm tính..., do đó có thể không công bằng.
Bà Nguyễn Thị Ấm, thành viên HĐQT Tập đoàn Lộc Trời, bày tỏ quan điểm: "Hướng quản trị này rất hấp dẫn nhưng điều tôi băn khoăn là DN sẽ tính lương thế nào và tiêu chí nào để thay thế nếu như không có các kết quả đánh giá từ quản lý cấp trung về tính chuyên cần, kỷ luật và hiệu suất công việc, những tiêu chí trước nay DN vẫn dùng để đánh giá nhân viên".
Đồng cảm với những băn khoăn của đại diện các DN, TS. Đức cho biết, để có thể áp dụng mô hình quản trị mở này, chủ DN phải là người chủ động giao toàn bộ quyền quyết định cho nhân viên, và cơ sở duy nhất của việc này là niềm tin. Phải chấp nhận những đánh giá, các quyết định thiếu khách quan của nhân viên.
Tổn thất này cũng tương đương với sự thất thoát do sử dụng lãnh đạo cấp trung yếu kém về năng lực cũng như tư duy hành động, một trong những vấn đề nan giải của quản trị DN hiện nay.
Thực tế, hình thức quản trị mở không mới trên thế giới. Ở Việt Nam, hiện nay, do đặc thù phát triển hầu hết trong môi trường công nghệ nên các công ty khởi nghiệp đã bắt đầu hướng đến mô hình quản trị này.
