Thực tế hiện nay cho thấy, hàng loạt sản phẩm, hàng hóa bày bán tại các siêu thị đã có mã TXNG. Tuy nhiên, những thông tin chứa trong các mã vạch hoặc mã QR chưa thực sự bảo đảm yêu cầu TXNG theo đúng nghĩa. Đại diện Trung tâm Mã số, mã vạch quốc gia (Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng) cho biết, hiện nay, nhiều người dân không hiểu phải truy xuất nguồn gốc như thế nào là đúng, mà chỉ hiểu mơ hồ rằng truy xuất nguồn gốc là một sản phẩm có mã QR.

TS Trần Nguyên Các – chuyên gia xây dựng Cổng TXNG sản phẩm, hàng hóa quốc gia cho biết, có khoảng 95% số sản phẩm đang được bày bán ở các siêu thị cũng như các cửa hàng được gắn mã QR và được quảng bá đó là TXNG. Tuy nhiên, thực tế đây mới chỉ là truy xuất thông tin, không phải là TXNG vì thông tin đơn giản, ít ỏi, chỉ có nơi sản xuất, công dụng của sản phẩm, người tiêu dùng sẽ không phân biệt được sản phẩm đó là thật hay giả. Thậm chí, có những sản phẩm dán tem truy xuất, nhưng khi truy xuất thì không có thông tin gì hiện lên.

Lý giải thêm về thực trạng này, TS Trần Nguyên Các cho rằng, nguyên nhân chính là bởi các thông tin chứa trong mã vạch hoặc mã QR đều do doanh nghiệp tự kê khai. Thêm nữa, thông tin chủ yếu vẫn là về khâu nuôi trồng, sản xuất, trong khi các thông tin quan trọng khác của cả chuỗi cung ứng lại không có hoặc chưa đầy đủ. Chẳng hạn, thông tin về sử dụng loại thuốc bảo vệ thực vật gì, hóa chất nào, mua ở đâu? Mặc dù đây là những thông tin quan trọng cơ bản nhưng một số mã QR khi quét không có thông tin công bố, thậm chí là thông tin sai lệch.

Theo Quyết định 100/QÐ-TTg ngày 19/1/2019 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Ðề án triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc, Bộ KH&CN có nhiệm vụ xây dựng, đưa vào vận hành Cổng thông tin TXNG sản phẩm, hàng hóa quốc gia. Thông tin về tiến độ xây dựng Cổng thông tin TXNG sản phẩm, hàng hóa quốc gia, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Mã số, mã vạch quốc gia – TS Bùi Bá Chính cho biết, quý IV năm nay, Cổng sẽ đi vào hoạt động.

Thời điểm hiện tại, Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng, công bố 20 tiêu chuẩn quốc gia trong lĩnh vực TXNG. Ví dụ, TCVN 12850:2019 – Yêu cầu chung đối với hệ thống TXNG; TCVN 12851:2019 – Yêu cầu đối với tổ chức đánh giá và chứng nhận hệ thống TXNG; TCVN 12827:2019 – Yêu cầu đối với chuỗi cung ứng rau quả tươi…

Một sản phẩm được xem là có định dạng, truy xuất được nguồn gốc phải thông qua một loại nhãn điện tử sử dụng mã vạch hoặc mã QR theo tiêu chuẩn của tổ chức mã số, mã vạch toàn cầu GS1. Các sản phẩm, hàng hoá này khi sử dụng phần mềm hoặc ứng dụng quét mã QR phải hiện lên đầy đủ thông tin về chuỗi sản phẩm, từ mua vật tư, theo dõi quá trình chăm sóc, phun thuốc, bón phân, thu hoạch, sơ chế, vận chuyển.

Toàn bộ thông tin phải được thu thập tự động hoặc bán tự động và được khai thác, sử dụng chung. Đến nay, Trung tâm Mã số, mã vạch quốc gia – đơn vị được ủy quyền chủ trì thực hiện triển khai Quyết định số 100/QÐ-TTg đang phối hợp xây dựng dự thảo Thông tư về nhãn điện tử để đưa ra quy định thống nhất về các loại tem, nhãn sử dụng mã vạch, mã QR để đáp ứng được yêu cầu nêu trên, tiến tới xóa bỏ thực trạng hư hư thực thực, thông tin không đầy đủ.

Lẽ dĩ nhiên, các hình thức TXNG đang hiện hữu thực sự chưa đem lại niềm tin cho người tiêu dùng.

Lý do chính là bởi các thông tin về TXNG chưa đầy đủ, chưa có thông tin về các khâu “đầu vào” của quá trình sản xuất – khâu quyết định chất lượng sản phẩm. Việc chuẩn hóa mã TXNG sản phẩm và đưa vào vận hành Cổng TXNG sản phẩm, hàng hóa quốc gia sẽ góp phần giải quyết thực trạng này.

Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Mã số, mã vạch quốc gia nhấn mạnh, các tiêu chuẩn quốc gia là cơ sở để doanh nghiệp chuẩn hóa hoạt động TXNG, trong đó thay vì chỉ có thông tin của khâu nuôi trồng, sản xuất như hiện nay thì thông tin về sản phẩm, hàng hóa được thu thập đầy đủ trong tất cả các khâu của chuỗi cung ứng. Cổng TXNG sẽ lưu trữ đầy đủ những thông tin này nhằm phục vụ nhu cầu quảng bá của doanh nghiệp và quản lý, giám sát việc thực hiện TXNG của Nhà nước.

Các chuyên gia của Trung tâm Mã số, mã vạch quốc gia đưa ra nhận định rằng, việc TXNG một cách toàn diện các khâu như vậy mới thực sự đem lại lợi ích cho doanh nghiệp và người tiêu dùng. Cụ thể, khi đó doanh nghiệp có công cụ để quản lý, công khai chất lượng sản phẩm, tăng giá trị cạnh tranh trên thị trường.

Còn đối với người tiêu dùng sẽ dễ dàng nhận biết được chất lượng sản phẩm thông qua hàng loạt thông tin về toàn bộ quá trình hình thành, đường đi của một sản phẩm trước khi lên kệ hàng tại các siêu thị. Cùng với đó, việc TXNG một cách toàn diện sẽ giúp các cơ quan quản lý xác định được chính xác, kịp thời nguyên nhân sự cố về chất lượng sản phẩm cũng như vai trò, trách nhiệm của các bên liên quan.

Ghi nhận ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp cho thấy, thời gian tới, Nhà nước cần có quy định cụ thể, rõ ràng về truy xuất nguồn gốc, rà soát, đánh giá đơn vị nào đang xây dựng phù hợp với quy định và có đủ năng lực xây dựng các giải pháp truy xuất nguồn gốc. Tiếp đó là phải có quy định cụ thể về các đơn vị có năng lực kiểm tra, đánh giá về truy xuất nguồn gốc cũng như thực hiện đúng quy trình đánh giá về truy xuất nguồn gốc.

Khi tất cả các quy định đều rõ ràng, bắt buộc mọi người thực hiện, có sự giám sát của cơ quan nhà nước thì lúc đó việc thực hiện truy xuất nguồn gốc sẽ diễn ra thuận lợi, sản phẩm làm ra sẽ có giá trị cao do chất lượng đã được chứng minh. Ðiều này còn làm nên thương hiệu hàng Việt Nam xuất khẩu, tạo sự tin tưởng của người tiêu dùng.

Theo https://tcvn.gov.vn/