Khi bước vào năm mới, nhiều người luôn thầm nguyện sẽ thực hiện hay thay đổi một đôi điều tích cực gì đó qua “New Year Resolution” - cam kết đầu năm của mình. Có thể đó là sự chăm sóc cho sức khoẻ cá nhân, giảm cân, sống tử tế tốt lành hơn, kiểm soát sự giận dữ, dành thời gian cho gia đình hay du lịch nhiều hơn.

Là gì, sẽ thực hiện như thế nào, được bao lâu là chuyện riêng của mỗi người. Nhưng nếu muốn thực tâm thực hiện những cam kết của mình, chúng ta có thể tìm hiểu thêm về triết lý Kaizen của người Nhật.

Các nghiên cứu tâm lý và khảo sát cho thấy những người sống thọ, sống vui khoẻ thường là những người có một triết lý sống và mục đích để đeo đuổi. Mục đích đó có thể lớn hay nhỏ, nhắm chuyện đại sự hay chỉ trong gia đình, vì tha nhân hay cho con cái, nhưng thiếu đi mục đích, đời sống sẽ trở nên mất ý nghĩa và vô vị.

Có thể xem những "cam kết đầu năm" là một phần của mục đích ngắn hạn trong đời sống. Nhưng việc thực hiện nó đôi khi là một thách thức không dễ dàng vì không phải ai cũng có đủ nghị lực đeo đuổi, dù chỉ là một đôi điều nhỏ nhặt. Các số liệu cho thấy chỉ hơn 40% cá nhân thực hiện được cam kết của mình, còn lại là bỏ cuộc đâu đó giữa chừng, có khi ngay trong tháng đầu tiên của năm mới. Với những ai đã ít nhiều thực hiện được phần nào những mục tiêu đó, thì đó quả là một niềm vui và phấn khích khi nhìn lại một năm đã đi qua.

Cái thói quen và truyền thống cam kết đầu năm này đã thu hút nhiều nghiên cứu tâm lý để đưa ra các lời khuyên hay cố vấn về cách thực hiện nó. Phần lớn là những điều như chuẩn bị tâm lý cho sự thay đổi từng bước, đặt ra mục tiêu có ý nghĩa và động lực cho chính mình thay vì do áp lực tâm lý từ gia đình hay người chung quanh, giới hạn một số điều cụ thể nằm trong khả năng có thể thực hiện, chia nhỏ mục tiêu, viết ra giấy và theo dõi thường xuyên những điều này, và quan trọng hơn là khi lơ là hay có ý định bỏ cuộc thì cần quay lại với chúng ở mức nhanh nhất.

Triết lý hay khái niệm Kaizen của người Nhật có nhiều điều tương đồng với những cố vấn trên, nhưng nó mang tính tự giác và kỷ luật hơn. Thật ra nó đã được áp dụng trong kỹ nghệ sản xuất, quản trị và thương mại của người Nhật rất thành công. Nó cũng đã được nhiều nhà sản xuất và tập đoàn thương mại phương Tây học hỏi để bắt chước.

Kaizen ra đời sau Ðệ Nhị Thế Chiến, mang ý nghĩa là “sự thay đổi tốt hơn” hay “sự hoàn thiện” (change for better, improvement), được tập đoàn xe Toyota đưa vào trong triết lý sản xuất của mình.

Sau Ðệ Nhị Thế Chiến thì các nhà chế tạo xe hơi Hoa Kỳ đã sang thăm Toyota để tìm hiểu tại sao Toyota có thể sản xuất xe nhanh và phẩm chất cao đến mức ngạc nhiên, và họ đã phát hiện ra không phải Toyota có máy móc thiết bị hay dây chuyền tân tiến hơn Mỹ, mà họ áp dụng một triết lý nhân sinh – “The Toyota Way”, áp dụng hai nguyên tắc chính yếu là “sự liên tục hoàn thiện” và “tôn trọng con người” vào trong hoạt động và quản trị của công ty. Nó hướng dẫn sự phát triển của hãng và giúp cho nhân viên luôn có động lực tìm cách thay đổi quá trình làm việc, dây chuyền sản xuất, và chính bản thân họ tốt hơn.

Ví dụ như trước những lỗi lầm, sai sót kỹ thuật của nhân viên, thay vì khiển trách họ thì Toyota khuyến khích nhân viên được ngừng công việc sản xuất để xem xét lý do, tìm ý tưởng hoặc phương pháp khắc phục, hoặc đề nghị lên cấp trên cách cải thiện để tránh lặp lại những lỗi tương tự. Nhờ đó mà những lỗi kỹ thuật bớt xảy ra hay không tái diễn, từ đó dây chuyền sản xuất được “liên tục hoàn thiện.”

"The Toyota Way"- phương pháp Toyota, đã dẫn đến sự hùng mạnh và thành công vượt bực của tập đoàn Toyota ngày hôm nay. Ðó là một triết lý kinh doanh hữu hiệu và nó cũng thích hợp cho cả những nhà sản xuất nhỏ, các tiểu thương, các cơ sở thương mại và dịch vụ tư nhân khác. Ðối với bất cứ chủ doanh nghiệp nào, một khi sản phẩm hay dịch vụ của mình được thay đổi tốt hơn — và khi nhân viên, khách hàng, người hợp tác được tôn trọng và đối xử một cách đúng mực hơn, thì thương nghiệp của mình cũng sẽ phát triển theo chiều hướng tốt hơn.

Với Kaizen, dù đó là phương pháp được dùng cho sản xuất và quản trị như đã nói ở trên, nhưng Kaizen vẫn có thể được áp dụng cho đời sống cá nhân, nói chung, và cho "cam kết đầu năm" nói riêng.

Bởi như tên gọi và triết lý, Kaizen hàm ý thay đổi từng bước và liên tục để đạt sự hoàn thiện. Kaizen không mang tính hình thức, nó hàm chứa những lối suy nghĩ và giá trị nội tại cần thiết để thay đổi đời sống cá nhân. Kaizen chấp nhận những sai sót hay lỗi lầm có thể xảy ra trong quá trình thực hiện, đồng thời khuyến khích tinh thần học hỏi để con người trở nên tốt hơn.

Kaizen có những nguyên tắc, chuẩn mực và căn bản của nó, nhưng Kaizen cũng có thể được ứng dụng vào những lãnh vực khác hay vào đời sống cá nhân. Nếu như Kaizen cần tiêu chuẩn hóa một quy trình sản xuất nào đó để có thể tái lập và ít lỗi hơn, thì "cam kết đầu năm" cũng có thể được “tiêu-chuẩn-hoá” để loại bỏ những thói quen có hại và để cho những thay đổi tích cực được tái diễn một cách quy củ hơn.

Kaizen chú trọng đến việc đo lường và đánh giá quá trình thực hiện để điều chỉnh kịp thời. Theo nguyên tắc đó, mỗi cá nhân cũng cần xem xét và theo dõi việc thực hiện mục tiêu của mình hay dở ra sao. Chẳng hạn nếu bạn muốn giảm cân một số kí-lô nào đó, nhưng sau đôi ba tháng vẫn chưa thấy xuống cân thì tất nhiên bạn cần điều chỉnh việc tập luyện hoặc cách ăn uống của mình.

Kaizen khuyên ta nên tìm phương pháp mới mẽ và hiệu quả hơn để đạt kết quả. Nếu "cam kết đầu năm" của bạn là muốn du lịch đến đôi ba nơi mới trong năm nhưng e không đủ ngân sách, thì bạn có thể tìm cách thay đổi phương tiện di chuyển, ăn ở tiết kiệm hơn để vẫn thực hiện được mục tiêu ban đầu.

Một trong những nguyên tắc chính của Kaizen là giảm thiểu sự thất thoát, phung phí thời gian và sức lực để cho việc sản xuất có hiệu quả hơn. Chúng ta cũng có thể áp dụng nguyên tắc đó vào vấn đề tài chính và chi tiêu của mình sao cho hợp lý hơn.

Kaizen đề ra từng bước nhỏ để thay đổi. Theo đó, ta cũng nên giới hạn mục tiêu của mình và kiên nhẫn hoàn tất từng bước một, thay vì đặt ra những mục tiêu quá lớn lao, khó lòng thực hiện rồi bỏ cuộc nửa chừng.

Không phải bất cứ sự thay đổi nào cũng có thể thực hiện qua đêm hay thành công tức thời. "Cam kết đầu năm" luôn là sự thách thức cho mỗi cá nhân để vượt qua chính mình. Nếu chưa thành công thì Kaizen có thể là một biện pháp hữu hiệu hơn để đối phó với sự thất vọng hay cảm giác thất bại khi chúng ta không đạt được những mục tiêu mình tự đề ra cho năm mới.

Bài viết của Đinh Yên Thảo